De 'monsterboete' van 4500 €/MWh en de normale regels tot vaststellen van tarieven

De kranten berichten vandaag uitvoerig over de 'megaboetes' die Elia wenst op te leggen aan 'leveranciers' die er niet zouden in slagen om, wanneer de strategische reserve geactiveerd wordt en er een schaarste is aan de aanbodzijde, geen evenwicht kunnen bereiken tussen de geleverde elektriciteit en de elektriciteit die zij voor die leveringen op het net moeten zetten.

Het blijkt dat deze maatregel niet nieuw is. Ze was al opgenomen in de werkingsregels die Elia uitwerkte, en de CREG goedkeurde, in het kader van de organisatie van de strategische reserve.

De strategische reserve is een onderdeel van het Plan-Wathelet om het hoofd te bieden aan mogelijke problemen inzake bevoorradingszekerheid. De strategische reserve is samgengesteld uit capaciteit van tijdelijk maar nog niet definitief gesloten elektriciteitscentrales. Als het nodig is, kan Elia de eigenaars van die centrales verplichten om kort op te starten en elektriciteit te produceren.

Het systeem van de strategische reserve is uitgewerkt in de artikelen 7bis ev. van de Elektriciteitswet, ingevoegd door de wet van 26 maart 2014.

Voor 15 november van elk jaar moet Elia een probabilistische analyse uitvoeren met betrekking tot de staat van `s lands bevoorradingszekerheid voor de komende winterperiode (artikel 7bis). Uiterlijk op 15 december van ieder jaar maakt de Algemene Directie Energie een advies over aan de Minister, over de noodzaak tot het aanleggen van een strategische reserve voor de volgende winterperiode (artikel 7ter Elektriciteitswet) en het volume hiervan. De minister kan daarop instructie geven aan Elia om een strategische reserve aan te leggen voor een periode van één tot drie jaar, vanaf de eerste dag van de komende winterperiode (artikel 7quater Elektriciteitswet). Elia legt, na raadpleging van de netgebruikers, van de CREG en van de Algemene Directie Energie de proceduremodaliteiten vast voor de aanleg van de strategische reserve (artikel 7quinquies).

Iedere transmissie- of distributienetgebruiker, individueel of op geaggregeerde wijze, via offertes van vraagzijdebeheer, kan deelnemen aan de strategische reserve. De exploitanten van centrales waarvan de sluiting aangekondigd is of al tijdelijk doorgevoerd is, moeten deelnemen aan de strategische reserve.

Op basis van het nieuwe artikel 7septies Elektriciteitswet moet Elia de werkingsregels van de strategische reserve opstellen. De CREG keurt die goed. In deze werkingsregels worden, volgens artikel 7septies Elektriciteitswet,
onder meer de indicatoren gepreciseerd die in overweging worden genomen om een tekortsituatie vast te stellen, alsook de beginselen met betrekking tot de activering door de netbeheerder van de strategische reserves. Het artikel bepaalt verder dat de werkingsregels van de strategische reserve het passend gedrag van de marktspelers garanderen, om tekortsituaties te vermijden en dat het deel van de gecontracteerde capaciteit in de strategische reserve dat betrekking heeft op de productie, enkel door de netbeheerder kan worden geactiveerd.
In de Werkingsregels voor de Strategische Reserve, goedgekeurd door de CREG op 7 juni 2014, kunnen die nieuwe onevenwichtstarieven uit de volgende passage afgeleid worden:
"6.7.2 Regels van toepassing voor de bepaling van bijkomende stimulansen toegepast op het onevenwichtstarief
De "Structural Shortage Indicator" voor een bepaald kwartier (j) is positief indien voor dit kwartier (j) en voor het voorafgaande kwartier (j-1) de gemiddelde SI per kwartier negatief is en lager in absolute waarde dan de respectievelijke beschikbare capaciteit voor elk van beide kwartieren in de vorm van Incremental Bids zoals bepaald en gepubliceerd op de website van Elia onder de hoofding "available marginal balancing energy prices per volume level", met de volgende link:
http://www.elia.be/en/grid-data/balancing/available-regulation-capacity
Op het tijdstip waarop deze regels ingevoerd worden, komen de gepubliceerde volumes van de Incremental Bids van coördineerbare CIPU-eenheden, met uitzondering van niet-gecontracteerde reserves op de eenheden van pompcentrales. De volumes van Incremental Bids die in rekening genomen worden voor de bepaling van de "Structural Shortage Indicator" zullen de evolutie van de volumes van de Incremental Bids in die publicatie volgen.
Zo geldt voor elk kwartier (j) waarvoor de twee volgende voorwaarden vervuld zijn:
1. Voorwaarde 1: de activatie van ten minste één eenheid van de strategische reserve (SGR of SDR) na de vaststelling van een risico op "Structureel Tekort van de Zone" door een Economic of Technical Trigger18 is lopend en bevindt zich in het interval begrensd door de volgende kwartieren inclusief:
1.
1. het kwartier dat de dispatching van ELIA tijdens de verificatiefase bij de SGR-/SDR-eenheid aanduidt als het kwartier vanaf wanneer de SGR- of SDR-eenheid kan overgaan tot respectievelijk de “Ramp-up” periode of de “Ramp-down” periode tot SLSDR.
2. het kwartier dat voorafgaat aan het kwartier dat de dispatching van ELIA bij de SGR-/SDR-eenheid aanduidt als het tijdstip van beëindiging van de activatie.
2. Voorwaarde 2: De "Structural Shortage indicator" is positief.
Enkel voor deze kwartieren wordt het positieve (POSj) en negatieve (NEGj) onevenwichtstarief vastgelegd op een forfaitair bedrag gelijk aan € 4500/MWh.
Voor elk ander kwartier (i)
- waarvoor Voorwaarde 1 vervuld is maar niet Voorwaarde 2, of
- waarvoor SRVi strikt positief is
de onevenwichtstarieven zullen administratief herberekend worden. Deze herberekening wordt gebaseerd op de prijs die op de website van ELIA wordt aangegeven, meer bepaald in de informatie over de prijscurves per activeerbaar vermogensniveau, zoals beschreven in de Balancingregels, onder de hoofding "available marginal balancing energy prices per volume level", die kan worden geraadpleegd via de volgende link:
http://www.elia.be/en/grid-data/balancing/available-regulation-capacity
Zo zal voor elk kwartier (i) dat hierboven beschreven wordt, de prijs voor het positieve (POSi) en negatieve (NEGi) onevenwicht gelijk zijn aan de waarde van de prijs die in deze tabel wordt opgenomen als de maximale prijs die bereikt kan worden voor het regelvermogenbereik waarbinnen het NRVi zich bevindt."
Op slides van Elia wordt hetzelfde anders uitgelegd.

Voor zover ik het begrijp, en dat is uitermate weinig, komt de regeling hierop neer: wanneer Elia de strategische reserve aanspreekt (om technische of economische redenen), en er blijkt een structureel tekort te zijn langs de injectiekant, dan zullen de evenwichtsverantwoordelijke een onevenwichtstarief (of onbalanstarief) van 4500 €/MWh moeten betalen. Dit zeer hoge onbalanstarief zou, volgens Elia, "een sterke economische prikkel geven om iets te doen aan hun productieportefeuille of aan het verbruik van hun klanten" (zie D. Adriaen, "Nog voor de winter al het mogelijke doen om stroomtekorten te vermijden", De Tijd 27 augustus 2014) Het bedrag is gebaseerd op verschillende assumpties over de 'Value of Loss Load'. Volgens Wikipedia is dit "the estimated amount that customers receiving electricity with firm contracts would be willing to pay to avoid a disruption in their electricity service."

De hoogte van de 'monsterboete' lijkt dus niet te zijn ingegeven door de kosten die Elia zou moeten maken voor het behouden van het evenwicht in de Belgische regelzone, maar door de VoLL (zie pagina 45 van de presentatie van Elia)

Maar de 'monsterboete' is gewoon een speciaal onbalanstarief.

Artikel 15.7 van de Derde Elektriciteitsrichtlijn bepaalt:
"De door transmissiesysteembeheerders vastgestelde regels voor het balanceren van het elektriciteitsnet, waaronder de regels voor de tarieven die zij de gebruikers van hun systeem in reke­ning brengen voor onbalans van energie, zijn objectief, transpa­rant en niet-discriminerend. De voorwaarden, met inbegrip van de regels en tarieven, voor het verlenen van dergelijke diensten door transmissiesysteembeheerders worden volgens een methode die in overeenstemming is met artikel 37, lid 6, vastgesteld op een niet-discriminerende wijze die de kosten weerspiegelt. De voorwaar­den worden bekendgemaakt."
Artikel 15.7 verwijst dus naar artikel 37.6 van dezelfde Richtlijn. Dat stelt:
"6. De regulerende instanties zijn bevoegd voor de vaststelling of de voldoende ruim aan de inwerkingtreding voorafgaande goedkeuring van ten minste de methoden voor het berekenen of vastleggen van de voorwaarden inzake
a) de aansluiting op en toegang tot nationale netten, inclusief de transmissie- en distributietarieven of de methode daarvoor;
(...);
b) de verstrekking van balanceringsdiensten, die zo economisch mogelijk worden uitgevoerd en passende stimulerings­maatregelen bieden voor netwerkgebruikers om hun input en output op elkaar af te stemmen. De balanceringsdiensten worden op billijke en niet-discriminerende wijze verstrekt en zijn gebaseerd op objectieve criteria, en
c) toegang tot grensoverschrijdende infrastructuur (...)"
De federale vertaling van die Europese bepalingen is terug te vinden in artikel 12, § 4, Elektriciteitswet dat aan de CREG als richtsnoer voor het opstellen van een tariefmethodologie meegeeft:
"10° de compensatiediensten van de onevenwichten van de Belgische regelzone worden op de meest kostefficiënte wijze verzekerd en leveren aan de gebruikers van het net geëigende stimuli opdat zij hun injectie en hun afname in evenwicht brengen. De met deze diensten verbonden tarieven zijn billijk, niet discriminerend en gebaseerd op objectieve criteria."
Artikel 12 Elektriciteitswet zet verder ook de procedure uiteen die de CREG en Elia moeten volgen bij de goedkeuring van nieuwe tarieven of bij de wijziging ervan.

In principe worden de tarieven van Elia, ingediend overeenkomstig de voorlopige tariefmethodologie van de CREG, vastgesteld volgens een bepaalde procedure, waarbij enkel Elia en de CREG elkaar moeten horen. Artikel 12, § 8, 8°, bepaalt dat
"indien er zich tijdens een gereguleerde periode uitzonderlijke omstandigheden voordoen, onafhankelijk van de wil van de netbeheerder, deze op elk ogenblik binnen de gereguleerde periode een gemotiveerde vraag tot herziening van zijn tariefvoorstel ter goedkeuring kan voorleggen aan de CREG voor wat de komende jaren van de gereguleerde periode betreft".
De normale procedure voor het vaststellen van deze wijzigende tarieven moet niettemin ook gevolgd worden.

Artikel 12, § 13, Elektriciteitswet bepaalt verder:
"De commissie publiceert binnen de drie werkdagen na hun goedkeuring en bewaart op haar website de tarieven en hun motivering, met inachtneming van de vertrouwelijkheid van commercieel gevoelige informatie betreffende leveranciers of netgebruikers, van persoonsgegevens en/of van gegevens waarvan de vertrouwelijkheid is beschermd krachtens bijzondere wetgeving.
De netbeheerder deelt zo spoedig mogelijk aan de gebruikers van zijn net de tarieven mede die hij moet toepassen en stelt deze ter beschikking van alle personen die hierom verzoeken. Hij publiceert die tevens zo spoedig mogelijk op zijn website, samen met een berekeningsmodule die de praktische toepassing van de tarieven preciseert. De toegepaste tarieven mogen geen terugwerkende kracht hebben."
Het invoeren van een nieuw onbalanstarief moet dus gebeuren volgens de normale regels voor het invoeren of wijzigen van de tarieven van Elia. De nieuwe tarieven maken het voorwerp uit van een gemotiveerde beslissing van de CREG en worden gepubliceerd op de website van Elia.

Aan deze voorwaarden lijkt niet te zijn voldaan, op dit moment.

Daarenboven stelt zich de vraag of dit nieuwe onbalanstarief, dat bedoeld is als incentive om meer te produceren of afnemers aan te zetten om minder te verbruiken en dat gebaseerd is op de VoLL, overeenstemt met wat artikel 8 van de voorlopige tariefmethodologie van de CREG bepaalt:
"§ 1. Het tarief voor het handhaven en herstellen van het individueel evenwicht van de toegangsverantwoordelijken is functie van de concrete onevenwichtspositie van de individuele toegangsverantwoordelijke, van de directe kosten of opbrengsten van de netbeheerder voor de aankoop of de verkoop van de energie om het onevenwicht te compenseren, van het wiskundig teken van het totale netto regelvolume (positief of negatief, wat duidt op een tekort, respectievelijk een teveel aan energie in de Belgische regelzone) en van de tariefparameters die de individuele toegangsverantwoordelijke moeten aanzetten tot de zorg voor een permanent evenwicht.
§ 2. De compensatiediensten van de onevenwichten van de Belgische regelzone worden op de meest kostefficiënte wijze verzekerd en leveren aan de gebruikers van het net geëigende stimuli opdat zij hun injectie en hun afname in evenwicht brengen."
De vraag naar de kostenreflectiviteit van het nieuwe tarief kan zich opnieuw stellen.

Tijdens de besprekingen over het voorstel van werkingsregels antwoordde Elia op een vraag van een producent:
"Question by E.On: Elia seems to be the big beneficiary of such a system?
Answer by Elia: This is clearly not the case, as all net income that Elia will get out of the activation of strategic reserves, will be deducted from the public service obligation. This is even stipulated in the law. Currently, there is no estimation yet what this amount will be, as this will be function of the number and duration of the activations."
Weinig aandacht werd er verder aan dit nieuwe onbalanstarief besteed. Misschien is dit ook niet abnormaal, omdat artikel 7septies Elektriciteitswet niet bedoeld is om nieuwe of gewijzigde tarieven in te voegen. Dat moet gebeuren overeenkomstig artikel 12. Zoals gezegd lijkt hieraan niet te zijn voldaan.